Data, informatie, kennis, content, internet, de cloud: onder ieders hand bereik en in allerlei vormen vervlochten met ons dagelijks bestaan. Ooit was dat anders, werd er gepionierd, moest veel worden bevochten: op database leveranciers, op host-organisaties en op telecombedrijven als de toenmalige PTT.
Online-informatie, nu een doodgewone commodity, deed begin 1974 zijn intrede in de Nederlandse bibliotheek- en documentatiesector, en het was van meet af aan de dood of de gladiolen, verkommeren of aanhaken. Dat laatste dus, met vallen en opstaan, zeker, maar in een ambiance van unieke saamhorigheid en tomeloze drang om barrières te slechten en problemen op te lossen. Terminals, trage modems, lawaaiige kettingprinters en krakkemikkige telefoonlijnen, dat was het instrumentarium. Gedreven waren de gangmakers van toen en het was die gedrevenheid die in 1977 leidde tot de oprichting van VOGIN, de Nederlandse Vereniging van Gebruikers van Online informatiesystemen. Het waren mensen met zeggenschap, aanzien, positie en bovenal, visie!
Waar het allemaal begon
Een door deze helden van het eerste uur opgerichte stuurgroep onderhield contacten met de PTT en met Wetenschapsbeleid, de Commissie Schulkes (naar voorzitter Jan Schulkes, Philips), door de stuurgroep ingesteld, adviseerde in april 1977 e.e.a. te formaliseren. De behoeften aan een belangenclub en hoe die er dan zou moeten uitzien werden gepeild, er vonden vergaderingen plaats en de rest is geschiedenis. Er diende een vereniging te komen van en voor “onliners”. In dat klimaat werd 28 oktober 1977 bij de Koninklijke Shell in Amsterdam VOGIN opgericht. De vereniging stelde zich ten doel de belangen van haar leden te behartigen op het gebied van het gebruik van interactieve informatiesystemen en deze vorm van informatievoorziening te optimaliseren.
VOGIN wilde deze doelen bereiken door:
- bevordering van de kennis over en het gebruik van interactieve informatiesystemen door middel van voorlichting, opleiding en publicaties
- het verzamelen en uitwisselen van ervaringen op dit gebied
- samenwerking met andere organisaties op dit gebied in binnen- en buitenland
- het uitoefenen van invloed op beleidsbepalende en/of uitvoerende instanties op dit gebied.
Inmiddels was al besloten dat er een nieuwsbrief moest komen voor uitwisseling van informatie en ervaringen op het gebied van online literatuuronderzoek en het eerste nummer daarvan verscheen, nog voor de officiële oprichting van VOGIN, in oktober 1977 als Login, zes pagina’s dik, met als ondertitel Nieuwsbrief van de online gebruikersgroep in Nederland.
Cursussen en opleidingen
Daar bleef het niet bij: VOGIN met zijn vele werkgroepen eenmaal opgericht en Login gelanceerd was mooi, maar moest er, in het licht van de VOGIN-doelstellingen, niet ook een cursus online zoeken komen? Saillant is dat het Ministerie van Wetenschapsbeleid een garantie van ƒ 5.000 gaf voor het geval we financieel niet “uitkwamen”. De eerste twee cursussen, in 1978 en 1979, werden gehouden in het Leeuwenhorst Congrescentrum in Noordwijkerhout. Kilometers kabel kronkelden over de vloer, technische staf met schroevendraaiers achter het oor was stand-by, docenten en cursisten bleven er overnachten.
Na twee jaar Leeuwenhorst verkasten de cursussen naar Utrecht. Daar bevond zich in een pand van het NBLC aan de Boothstraat aanvankelijk de cursusfaciliteit IPR, Information Processing & Retrieval, van Jan van Melsen, een kleurrijk vakgenoot die ooit, onder een te laag viaduct doorrijdend, met een busje vol terminals van de weg geraakte en zich te midden van zijn apparatuur terugvond in een weiland vol koeien.
Dat werd toen de SOVIN-ruimte (Samenwerkingsverband voor Opleiding en – hoe stichtelijk! – Vorming op het terrein van de Informatievoorziening via Netwerken). Daar, met in de achtertuin de voormalige bunker van Seyss-Inquart die als kantine dienst deed, zijn veel cursussen gegeven, tot en met voorjaar 1985, 
toen de BDA’s – de belangrijkste bespelers van de ruimte – zich wegens eigen trainingsfaciliteiten terugtrokken en aanhouden van de faciliteit door de resterende partners financieel niet meer haalbaar was. We verkasten naar de FMA in Amsterdam, waar tot en met voorjaar 1987 vier cursussen werden gehouden, exclusief een tussenstop bij de BDA Tilburg vanwege een wachtlijst en dus een extra cursus, vervolgens naar de GO in Den Haag, in de voormalige Ryam-fabriek in de Celebesstraat, om uiteindelijk bij Wageningen UR te eindigen.
Eindigen in geografische zin dan, want de cursus draait nog steeds, aangepast aan de tijd, twee keer per jaar.
En zelfs een evenement
De eerste OCN (Online Conferentie Nederland), samen met NBLC en NVB (nu KNVI) als tripartite activiteit van de Stichting OIKN in 1986 georganiseerd als Nederlandse pendant van het sinds 1977 draaiende “Online London”. Dit tweedaagse event, gehouden in de Rotterdamse Doelen met een tentoonstelling, trok een kleine 1000 deelnemers en werd geopend door Neelie Smit-Kroes, toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat met in haar portefeuille dus ook de PTT. “Online London” bestaat niet meer en dat geldt ook voor de OCN, die voor het laatst in 2008 in de Amsterdamse RAI werd gehouden.
Vandaag de dag
Van een bruisende vereniging bestaande uit dappere pioniers, is de VOGIN na een tussenperiode (vanaf 1995) als onderafdeling van de toenmalige NVB – de Nederlandse Vereniging van Bibliothecarissen, Documentalisten en Literatuuronderzoekers, sinds 2006 in de vorm van een zelfstandige stichting, waar kennisoverdracht nog steeds de basis vormt van haar bestaan. Door het organiseren van een halfjaarlijkse cursus, de jaarlijkse VOGIN IP lezing en het financieel stimuleren van vernieuwende initiatieven met het Fonds.
En dit al meer dan 40 jaar lang, ook al is online inmiddels bijzonder gewoon.
Auteur: Erwin la Roi
Secretaris Stichting VOGIN
Uit: Online Blues, 2014
Met dank aan: Jan van der Burg & Peter Evers (oud bestuursleden VOGIN)